CB radio (ang. Citizen-Band - pasmo obywatelskie), pol. radiostacja pasma obywatelskiego / pasmo radiowe i urządzenia łączności (radiostacja, anteny i osprzęt) pracujące w zakresie 27 MHz (11 metrów). Połączenia w terenie otwartym i płaskim o zasięgu kilkudziesięciu kilometrów - stacje bazowe, do kilkunastu kilometrów stacje samochodowe, od kilkuset metrów do kilku kilometrów radiostacje ręczne (zależnie od anteny), a także możliwe łączności przez odbicie fali od jonosfery na kilka i więcej tysięcy kilometrów (tak zwane: łączności DX).
Historia i ideaW odróżnieniu od krótkofalarstwa, użytkownikiem CB radia może być każdy, bez konieczności posiadania licencji krótkofalarskiej (nadawczej). Historia CB radia sięga lat 40. XX wieku, kiedy to w USA w łączności dla potrzeb obywatelskich zaczęto eksperymentować w paśmie 460-470 MHz oraz 250 MHz, a później w paśmie 27 MHz, które jest używane do dnia dzisiejszego. Twórcą CB radia jest Al Gross, który w 1939 roku stworzył Walkie-talkie, a w 1943 pierwsze CB radio. W 1958 roku FCC przeznaczyła na ten cel pierwsze 23 kanały w paśmie 27 MHz (wydzielona cześć z naziemnego pasma wojskowego w tym czasie 20-50 Mhz.
W połowie lat sześćdziesiątych CB radio trafiło do Europy. W Polsce zaczęło być popularne dopiero w latach 90. XX wieku, choć wcześniej zaczęto produkować jednokanałowe ręczne radiotelefony. Na początku do użytku dopuszczonych było tylko 28 kanałów. Użytkownicy zaczęli używać ostatniego kanału jako kanału wywoławczego. Po rozszerzeniu pasma do 40 kanałów przeznaczenie "28" nie zmieniło się.
W Polsce do lipca 2004 roku, aby móc nadawać w paśmie CB, należało oprócz zakupu radiotelefonu uzyskać pozwolenie w PIR, potem w PAR, potem w URT, jeszcze później w URTiP, a następnie w UKE.
Obecnie, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2007 roku (Dz. U. z 2007 r. Nr 138, poz. 972), nadawanie na terenie Polski w zakresie częstotliwości
26,960-27,410 MHz nie wymaga uzyskania pozwolenia. Nie ma także obowiązku, w wypadku kontroli drogowej, okazywania świadectwa homologacji CB radia lub deklaracji zgodności CB radia z normą ETSI EN 300 135; ETSI EN 300 433.
Modulacja i moc nadawaniaDo nadawania w paśmie CB w Polsce używa się radiotelefonu pracującego z modulacją AM lub FM nadającego z mocą do 4 W, a z modulacją SSB do 12 W PEP.
CzęstotliwościW Polsce do łączności w paśmie CB zostały przeznaczone częstotliwości od
26,960 MHz do 27,410 MHz (wg Dz. U. z 2007 r. Nr 138, poz. 972). Jest to tzw. "podstawowa czterdziestka", czyli 40 kanałów oddalonych od siebie co 10 kHz.
W tym podstawowym paśmie istnieje kilka kanałów przeznaczonych dla specjalnych zastosowań. Kanał o numerze 9 służy do wzywania pomocy i nazywany jest kanałem ratunkowym. Kanał o numerze 14 zwyczajowo bywa określany mianem śmietnika, gdyż większość prostych urządzeń zdalnego sterowania zabawek oraz radiotelefonów dostępnych w sklepach zabawkowych i na targowiskach pracuje właśnie na tym kanale. Kanał o numerze 19 służy do komunikacji między pojazdami i jest nazwany kanałem drogowym. W większości miast, jest grupa osób, które pomagają w pokonaniu trudności związanych z pokonaniem nieznajomości ulic i lokalizacji różnych miejsc docelowych.
Na dużym obszarze Polski jako kanał wywoławczy, czyli kanał na którym wywołuje się rozmówcę, a potem zmienia się częstotliwość w celu prowadzenia rozmowy, jest kanał 28 (aktualnie martwy, wyjątek stanowi Szczecin i Lębork) ? na niektórych obszarach kraju bywa także używany w tym celu kanał 15. Przyjęło się też, że kanał o numerze 2 wykorzystuje się do wzywania taksówek i łączności między nimi. Do porozumiewania się w czasie jazdy w terenie często używa się kanału 16, bo 4x4=16.
Ze względów technicznych w Polsce, częstotliwości kanałów przesunięte są o 5 kHz w dół, czyli w tak zwane "zera". Jest to spowodowane używaniem w dawnych jednokanałowych radiotelefonach (Tukan, Echo) rezonatorów kwarcowych o częstotliwościach zakończonych zerem. "Zera" i "piątki" zostały rozmieszczone w krajach Europy w taki sposób, aby po odbiciu sygnału od jonosfery wzajemnie nie przeszkadzać sobie w łącznościach. Między innymi dlatego na terenie RP mamy "zera". Zjawisko odbicia sygnału od jonosfery można zaobserwować u nas słuchając rozmów z Portugalii, Włoch czy Rosji.
Na świecie stosuje się, oprócz podstawowej "czterdziestki", dodatkowe częstotliwości od 25,610 MHz aż do 28,750 MHz (częstotliwości powyżej 28,000 MHz są międzynarodowo przyznane krótkofalowcom i nie mogą być używane przez inne służby). Okalają one niejako podstawowe czterdzieści kanałów i w Polsce ich używanie jest nielegalne. Mimo to używa się ich przede wszystkim do dalekich łączności DX, głównie z modulacją SSB.
Pasma częstotliwości CB radia:A - 26,060 do 26,500 MHz
B - 26,510 do 26,950 MHzC - 26,960 do 27,400 MHz - zakres częstotliwości dopuszczony do użytkowania w Polsce.
D - 27,410 do 27,850 MHz
E - 27,860 do 27,990 MHz
W radiach z sześcioma "czterdziestkami", np.
Pearce Simpson Super Cheetah,
Lafayette Typhoon II,
Super Star 3900 czy
Midland Alan 87 (oraz ich klony), podstawowa czterdziestka jest oznaczona jako D, zaś poniżej wspomnianej A jest jeszcze dodatkowe 40 kanałów.
PrzepisyUrządzeń typu CB można używać w Polsce bez pozwolenia / zezwolenia, wystarczy że spełniają one niezbędne wymagania i jest to odpowiednio potwierdzone (homologacja).
Aktualnie obowiązujące uregulowania prawne w Polsce nie zabraniają korzystania z urządzeń nadawczo-odbiorczych typu CB radio podczas kierowania pojazdem.
Specyficzne kanały:CB kanał 2 (Taxi)W latach 90-tych wykorzystywany przez korporacje Taxi i pojedynczych taksówkarzy. Dzisiaj całkowicie wolny do rozmów.
CB kanał 9 (ratunkowy)Kanał nr 9 w latach 90-tych pełnił rolę kanału ratunkowego. Różne służby ratunkowe (policja, straż pożarna, pogotowie ratunkowe, WOPR, GOPR) i prywatni radioamatorzy, prowadzili na nim ciągły nasłuch i w razie potrzeby reagowali. Dzisiaj już nie używany lub używany sporadycznie.
CB kanał 16 (4x4)Kanał 16 jest od lat wykorzystywany przez fanów Off-Roadu (jazda terenowa z napędem na 4-koła). Kanał został jednogłośnie "zaakceptowany" przez terenowców z powodu wyniku mnożenia 4x4=16. Stosowany do dzisiaj, głównie w "terenie".
CB kanał 19 (drogowy)Jeszcze nie tak dawano temu, dużo więcej urządzeń CB radio zainstalowanych było stacjonarnie. W obecnym czasie CB wróciło do swoich "korzeni" czyli łączności mobilnej. Większość kierowców/użytkowników CB radio, ma w swoich pojazdach włączone na stałe radiotelefony na kanale 19. W ten sposób stale uzyskują informacje o stanie dróg, aktualnej sytuacji (utrudnieniach) w ruchu drogowym (np. kolizjach, wypadkach czy nieprzejezdnych drogach) i nie tylko (czyli o miejscach postoju policji oraz innych służb drogowych).
CB kanał 28 (bazowy, wywoławczy)Kanał 28 w latach 90-tych, używany był tylko do wywoływania. Również kanały 27 i 29 nie były wykorzystywane do prowadzenia rozmów z powodu dużej czułości odbiorników bazowych. Obecnie kanał 28 używany jest dość często poza obszarami miast.
Potoczny slang używany na cb radiu- smerfy, misie, miśki - policjanci
- krokodylki, zieloni - ITD (inspektorzy transportu drogowego)
- hulajnoga, miś na hulajnodze - policjant na motocyklu
- suszarka, laser - policjant mierzący prędkość
- koledzy, mobilki - mobilni użytkownicy CB radia
- szerokości - szerokiej drogi
- na bombach - uprzywilejowany pojazd jadący na sygnale -
- bat - antena CB
- bajo - cześć, na razie
- wycinam się - wyłączam się z nasłuchu
- pauza - czas na przerwę
- ogólny w kierunku - każdy posiadający radio jadący w danym kierunku
- oszczędności - przyoszczędzone paliwo
- mobilki jak dróżka/sytuacja/ścieżka w kierunku Opola ? - czy stoi patrol policji lub inni mundurowi na drodze do Opola
- [odpowiedź na pytanie jw.] (masz) czysto - nie ma policji ani innych zakłóceń
- karakan - osobówka
- kolego w skakance z czerwoną firaną - kolego w Scanii z czerwoną plandeką (adekwatnie iveco - Iwcia, Volvo - globtroter, Man - maniek)
- margines - pas awaryjny, pobocze, pas roboczy (jak kto woli)
- ścieżka, dróżka – droga
- stacjonarka – antena, baza stacjonarna (nie mobilna)
- radyjko – radiotelefon CB
- śmietnik – radar przenośny wyglądający jak puszka na śmieci – robiący zdjęcia, stojący przy ulicy
- żeni ci się – czyli coś ci się sprzęga – piszczy
- szklarnia – autobus
- wanienka – wywrotka
- lepper – traktor
- 73 – pozdrawiam
- 88 – całusy
- fotograf, puszka – fotoradar
- ściera – plandeka
- szmata – plandeka starego typu (nie firana a otwierana cała razem z dachem)
- regulator ruchu – pojazd jadący bardzo wolno i znacząco tamujący ruch (sznur pojazdów za nim), często jest to autobus PKS
- koń – ciągnik siodłowy
- teściowa – naczepa
Propagacja fal radiowych- rozprzestrzenianie się fal radiowych zależne zarówno od właściwości samych fal (np. częstotliwości, polaryzacji), jak i warunków panujących w środowisku, w którym fale te się rozchodzą.
W zależności od decydującego wpływu środowiska na sposoby rozchodzenia się fal radiowych rozróżnia się następujące ich rodzaje:- fala w wolnej przestrzeni
- fala przyziemna
- fala troposferyczna
- fala jonosferyczna
Nazwa propagacja pochodzi od francuskiego i angielskiego słowa propagation, oznaczającego rozchodzenie się (rozprzestrzenianie się) między innymi fal radiowych. Zawiera ona w sobie coś więcej niż jej najbardziej zbliżony odpowiednik w języku polskim, gdyż obejmuje też czynniki niezależne ? w sferze rozchodzenia się fal radiowych ? od woli człowieka. W tym rozumieniu prognozy propagacyjne oznaczają przewidywane, obiektywne warunki rozchodzenia się fal radiowych.
Pojęciem wolnej przestrzeni określa się idealną próżnię, w której fale radiowe rozchodzą się w sposób całkowicie swobodny. Przykładem takiej wolnej przestrzeni jest przestrzeń kosmiczna.
Fala przyziemna może rozchodzić się jako:- fala przestrzenna (bezpośrednia lub odbita od powierzchni Ziemi), bądź jako
- fala powierzchniowa.
Fala powierzchniowa jest emitowana przez antenę nadawczą, umieszczoną na niewielkiej wysokości nad Ziemią, i rozchodzi się wzdłuż jej powierzchni.
Rozchodzenie się fali przyziemnej w dużym stopniu zależy od parametrów elektrycznych powierzchniowych warstw Ziemi (od jej struktury, temperatury, wilgotności) oraz pokrycia terenowego (lasy, budynki itp.).
Fala bezpośrednia - lokalne łączności (CB) robimy za pomocą tej fali. Oznacza to, że obie anteny przynajmniej teoretycznie powinny się "widzieć". O zasięgu decyduje wysokość umieszczenia anteny, a w mniejszym stopniu moc nadajnika.
Jeśli nasz rozmówca znika za nierównością terenu, to mimo, iż jest od nas oddalony o 500 m mamy do czynienia z falą odbitą.
Fala przyziemna - rozchodzi się wzdłuż powierzchni Ziemi (ulega zakrzywieniu zgodnie z jej krzywizną). W przypadku łączności za pośrednictwem tej fali anteny nie muszą być w bezpośredniej widoczności. O zasięgu głównie decyduje moc nadajnika.
Fala odbita - łączności na wielkie odległości robimy na fali odbitej od zjonizowanych warstw gazów w jonosferze. Stacje nadawcze i odbiorcze nie muszą być w bezpośredniej widoczności. Moc nadajnika, oraz jego wysokość nad powierzchnią ziemi nie ma tak istotnego znaczenia.
W zależności od kąta elewacji promieniowania anteny, oraz długości fali [różna wysokość warstwy odbijającej], zasięg takiej łączności może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy kilometrów przy pojedynczym odbiciu. Możliwe jest wielokrotne odbicie od ziemi i jonosfery, dzięki czemu możemy przy wyjątkowo sprzyjających warunkach objąć zasięgiem łączności całą Ziemię.
Cecha charakterystyczną jest to, że występują strefy martwe w miejscach gdzie fala "wędruje" ku wyższym warstwom atmosfery i doskonałej łączności, gdzie dotyka ziemi. Niejednokrotnie stacje oddalone o tysiące kilometrów są słyszalne lepiej niż te lokalne.
Jak to się dzieje, że możemy rozmawiać na odległość tysięcy kilometrów ?Schemat odbicia fal radiowych od jonosfery:
Opis: 1. Ziemia
2. Troposfera
3. Jonosfera
4. Fala powierzchniowa (bezpośrednia, anteny teoretycznie się "widzą")
5. Fala jonosferyczna
6. Fala troposferyczna.
Na zdjęciu wykonanym 31 lipca przez astronautę z pokładu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) widać, jak nad powierzchnią Ziemi układają się kolejne warstwy atmosfery.
Najbliższa powierzchni Ziemi, pomarańczowo-czerwona warstwa to troposfera. Na jej granicy jasnobrązowa linia to tropopauza. Mlecznobiała przechodząca w szarość sfera to stratosfera, w której znaleźć mogły się również obłoki srebrzyste. Wysokie warstwy - mezosfera, termosfera i egzosfera mienią się odcieniami błękitu przechodzącymi stopniowo w granat, aż do czerni przestrzeni kosmicznej.
Tutaj można sprawdzić, jaka w danym dniu jest propagacja!
Współczynnik fali stojącej - WFS (ang. standing wave ratio, SWR) jest to stosunek wartości amplitudy maksymalnej do amplitudy minimalnej napięcia elektrycznego fali stojącej w linii zasilającej antenę, określa stopień dopasowania anteny do linii ją zasilającej.
Reflektometr wykorzystywany jest w radiokomunikacji do pomiaru współczynnika fali stojącej. Parametr ten opisuje dopasowanie impedancji linii na drodze wzmacniacz mocy-antena. Na skutek niedopasowania część energii zostaje odbita od końca linii i wraca do wzmacniacza mocy zamieniając się na ciepło i nie jest wypromieniowana przez antenę. W skrajnym przypadku, jeżeli ilość wydzielonego ciepła jest duża, może dojść do fizycznego uszkodzenia stopnia mocy nadajnika.
Jeden z najtańszych i najprostszych reflektometrów dostępnych na Polskim rynku.
Aby uprościć posługiwanie się przyrządem niektóre z reflektometrów posiadają na jednym wskaźniku dwie oddzielne wskazówki poruszające się na jednej wspólnej skali, umożliwia to natychmiastowy odczyt trzech wartości i brak konieczności kalibrowania przed każdym pomiarem.
Najlepsze reflektometry maja dwa wskaźniki, które pozwalają na jednoczesną obserwację moc fali bieżącej i odbitej. Obserwując jednocześnie dwa wskaźniki można ocenić, czy występuje fala odbita, jeżeli tak to jak duża. Znając moc fali jednej i drugiej można pokusić się o obliczenie wielkości WFS (WFS lub SWR) współczynnik fali stojącej).
Ze względów oszczędnościowych najbardziej popularnymi reflektometrami są jednak urządzenia jednowskazówkowe. Jeden miernik przełączany jest między dwoma obwodami pomiarowymi. Pomiar WFS (lub SWR jak kto woli) jest w tym przypadku bardziej skomplikowany. Po podłączeniu urządzenia pomiarowego do linii antenowej, najpierw przełączany miernik na pomiar fali bieżącej (położenie FWD). Teraz musimy włączyć nadajnik i regulując potencjometrem spowodować wychylenie wskazówki miernika na maksimum. W ten sposób przyrząd został przygotowany do właściwego pomiaru ? nazywane jest to kalibracją, dlatego miejsce maksymalnego wychylenia jest często oznaczane skrótem CAL. Następnie przełączamy przyrząd na badanie fali odbitej REF i dopiero teraz włączając nadajnik odczytujemy na skali współczynnik WFS/SWR.
Wartość współczynnika WFS/SWR ma bardzo duże znaczenie, gdyż mówi nam jaka część mocy wysyłanej wraca z powodu niedopasowania. Po każdej regulacji anteny CB (lub zmienieniu miejsca zamontowania) np. anteny na podstawie magnetycznej) mamy inną impedancję obciążenia, co wpływa nie tylko na wielkość niedopasowania, ale także na to, jaka moc będzie wysyłana.
Należy pamiętać, że wielkość odczytana na skali reflektometru dotyczy tylko tego miejsca linii, w którym dokonujemy pomiaru. Jeżeli np. mamy instalację antenową z kablem o długości 20 m i włączymy reflektometr między nadajnik a kabel, to faktyczna wartość SWR przy antenie będzie o wiele większa od odczytanej.
Stanowi to pewien problem przy strojeniu anten CB z fabrycznie zamontowanym kablem. W takim przypadku brak jest możliwości podłączenia reflektometru przy antenie. Można do tego problemu podejść na dwa sposoby ? pierwszy to po prostu stroić antenę przy podłączonym reflektometrze przy radio CB na minimum wskaźnika SWR. Przy antenie będzie on na pewno większy, lecz jeżeli próby łączności wypadną dobrze to jego faktyczna wartość, przy osiągnięciu minimum przy radio ma drugorzędne znaczenie (biorąc pod uwagę dodatkowo jeszcze dokładność najbardziej popularnych ?SWR ? miarek? to wszystkie wyniki pomiarów mają charakter jedynie orientacyjny). Jeżeli jednak, ktoś chce znać wartość współczynnika SWR przy antenie, może wykorzystać przypadek szczególny. Linia przesyłowa o długości połowy fali transformuje impedancję w stosunku 1:1. Cechę tą wykorzystuje się do pomiarów anten w sytuacjach, gdy włączenie przyrządu przy antenie jest niemożliwe. W przypadku zakresu fal wykorzystywanych przez radio CB długość fali wynosi ok. 11 metrów. Zastosowanie kabla o długości ok. 5.5 m pozwoli na poznanie współczynnika SWR jaki występuje przy antenie.
Strojenie anteny CB przy użyciu reflektometru (SWR-miarki)Aby zestroić antenę CB powinniśmy się zaopatrzyć w reflektometr.
W tym przypadku mamy jeden z najtańszych i najczęściej kupowanych mierników DF 2462. Obsługa większości mierników jest identyczna, ponieważ ich budowa jest bardzo podobna.
Najlepszym miejscem do strojenia anteny CB jest otwarta przestrzeń, dobrze jak w pobliżu strojonej anteny nie ma budynków ani masztów antenowych, lamp, itp. które mogą źle wpływać na wynik pomiaru. Można znaleźć plac z ok. 100 m wolnej przestrzeni dookoła, wtedy pomiar będzie najbardziej efektywny.
Najlepszym miejscem umocowania anteny jest środek dachu lub pokrywy bagażnika, niestety większość użytkowników radia CB nie zwraca na to uwagi i mocuje swoje anteny gdzie popadnie, zazwyczaj tam gdzie im najwygodniej. A takie nieprzemyślane mocowanie wpływa na strojenie anteny a później na zasięg radia i jakość rozmów.
Anteny CB nie powinniśmy stroić na kanale 19Kanał 19 jest od dość dawna kanałem nasłuchowym z którego korzystają wszyscy kierowcy i stawiając nośną przy sprawdzaniu poziomu SWR, bardzo skutecznie będziemy zakłócać odbiór i nadawanie na tym kanale.
1. Zaczynamy od podłączenia reflektometru, wpinając go pomiędzy radio a antenę:
- do wtyku antenowego OUT w radiu CB wpinamy krótki kabelek antenowy (20 cm) i łączymy go z gniazdem wejściowym IN-TRANS w mierniku
- do wtyku antenowego OUT-ANT w mierniku podłączamy antenę CB
2. Włączamy radio CB na środek pasma czyli kanał 20
3. Przełącznik FWD/REF przestawiamy na kalibrację FWD
4. Pokrętło CAL przekręcamy w lewą stronę do oporu
5. Wciskamy PTT (przycisk od nadawania w mikrofonie)
6. Trzymając wciśnięte PTT pokrętło CAL przekręcamy w prawo tak aby wskazówka na skali znalazła się dokładnie na kresce nad którą napisane jest SET
7. Gdy wskazówka znajdzie się na SET (cały czas trzymamy wciśnięty mikrofon) przełącznik zmieniamy na REF wskazówka na skali wskaże nam jaki jest SWR - odczytujemy go
8. Możemy puścić PTT
9. Następnie zmieniamy kanał na 40 i powtarzamy czynności od 3 do 8
10. Zmieniamy kanał na 1 i powtarzamy czynności od 3-8
Przy zmianie kanału BEZWZGLĘDNIE KAŻDY POMIAR NALEŻY SKALIBROWAĆ ! , czyli pokrętło CAL na "0" i jedziemy od nowa od 3 do 8
Na kanale: 1 odczytujemy SWR = 1,9 (przykład..., po prostu ma być niższy niż na 40 kanale)
Na kanale: 40 odczytujemy SWR = 2,1 (przykład...,po prostu ma być wyższy niż na 1 kanale)
Co to oznacza? Oznacza to że promiennik jest za długi, jeśli jest na odwrót promiennik jest z krótki.
Regulujemy długość promiennika wsuwając i wysuwając bat (wcześniej oczywiście odkręcamy śrubkę najczęściej imbus, pisze bo kiedyś gość na siłę bez odkręcania próbował
).
Wbrew różnym opinią NIE TNIJMY bata bo gdy utniemy już nic nie zrobimy, jeśli będziemy chcieli zestroić antenę na innym aucie bądź w innym miejscu prawie każdą antenę da się zestroić bez cięcia.
SWR na kanale 20 powinien być najniższy gdyż jest zbliżony od 19-stki na której najwięcej
będziemy nadawać i nie należy się przejmować gdy SWR na skrajnych kanałach 1 i 40 są wyższe niż na kanale 20 to normalne zjawisko
SWR równy 1,5 jest już do zaakceptowania i wszystko co poniżej to tylko lepiej
UWAGA! Czas pomiaru z naciśniętym przyciskiem PTT nie powinien trwać dłużej niż 30 sekund, po czym należy dać 30 sekundową przerwę na schłodzenie tranzystora mocy (to najgorszy przypadek, niektóre radia wytrzymują dłużej a inne nie, ale lepiej nie ryzykować..., po drugie ilość ciepła które rozgrzewa tranzystor mocy zależy od wielkości SWR'a, przy dużym niedopasowaniu > 3.0 tranzystor bardzo mocno się nagrzewa i należy szybko i sprawnie sprawdzać odczyt.
